Van bulkwijn tot bush vines: Chili gaat zich laten voorstaan op authentieke wijnen

Een dag nadat ProChile tijdens de World Bulk Wine Exhibition in Amsterdam The Voice of Wine Award kreeg uitgereikt, toonde wijnland Chili zich van een heel andere kant. Namelijk nu eens niet door een proeverij met bekende, grote producenten die succesvol zijn in ons land, maar door een proeverij met kleine, onbekende producenten van heel originele wijnen uit oudere wijngaarden in Maule, Itata en Bío Bío.

Origineel

Dat was goed om te zien, want hoe goed de basiswijnen die het land produceert ook zijn, voorspelbaar ze zijn wel. En de ‘ultra premium wines’ zijn weliswaar indrukwekkend en soms bijzonder, maar niet zelden over the top en niet zo verfijnd. Bovendien zijn ze voor een deel niet zo origineel. Dat zijn de wijnen uit Maule en Itata van druiven als país, carignan, cinsault, muscat en semillon  –zeker als ze gemaakt zijn door kleinere producenten uit de gebieden zelf– in ieder geval wel. Die mogen nog beter worden, maar de aandacht is verdiend.

Eens bestemd voor bulkwijn

Er is trouwens wel een link tussen die wijnen en bulkwijn, zij het die voor de binnenlandse –Chileense– markt. Want tot voor kort werden de meeste van de druiven uit die oudere wijngaarden in Itata en Maule voor zeer weinig geld verkocht om op te gaan in bulkwijnen voor lokale consumptie. Tegenwoordig beseft men dat deze planten, met leeftijden tot meer dan 100 jaar oud, die niet geïrrigeerd worden en uiteraard staan op hun eigen wortels (niet geënt op Amerikaanse onderstokken), wijnen kunnen opleveren die hun natuurlijke herkomst op sublieme wijze uitdrukken.

Conquistadores, país en moscatel

Itata en Maule behoren tot de oudste wijngebieden van Chili (samen met het deel van Maipo bij Santiago). De Spaanse conquistadores, die met name vanuit Peru aankwamen in de havenstad Concepción, begonnen al vanaf de tweede helft van de zestiende eeuw het achterland vol te planten met moscatel (meestal muscat d’Alexandrie) en ook een van oorsprong Spaanse druif, die later país ging heten. Recentelijk is gebleken dat het om listán negro (ook listán prieto) gaat, die je ook tegenkomt op Tenerife, een van de Canarische Eilanden. Deze is door de Spaanse veroveraars op hun missies meegenomen en in vele gebieden van Midden- en Zuid-Amerika aangeplant; vandaar dat país tot de zogenaamde mission grapes behoort.

Een aardbeving, carignan en cinsault

De historie van carignan noir en cinsault in Chili gaat minder ver terug, vertelde Hectór Riquelme, een bekende Chileense sommelier en wijnkenner (én wijnliefhebber pur sang): “Cinsault en carignan kwamen waarschijnlijk na de aardbeving van Chillán in 1939 in Chili. In die tijd van wederopbouw hadden we vooral behoefte aan druiven die robuust waren en snel goede opbrengsten gaven. Dat doen cinsault en carignan.” Vooral in de gebieden van Cauquenes, Sauzal, Melozal en de Loncomilla Valley in Maule staat nog veel oude carignan. En in Itata is de DO Secano Interior bij Coelemu dé plek voor oude cinsault en muscat. País vind je daar ook, maar op veel meer plekken, ook in Bío Bío.

Pioniers en protagonisten

Een van de eersten die weer heil zag in país als druif voor kwaliteitswijn, is treffender wijze een Spanjaard: Miguel Torres. En Odfjell was al begin deze eeuw bezig met carignan van oude planten. Maar het waren toch Chileense protagonisten als Andres Sanchez van Viña Tabontinaja en Gillmore Estate, Pablo Morandé (van Viña Morandé) en Felipe Garcia (van Garcia Schwaderer Wines) die wijnen van oude carignan echt op de kaart zetten, in Chili en langzaam ook buiten Chili. Zij richtten in 2010 VIGNO op, dat staat voor Vignadores de Carignan en in het leven is geroepen om oude carignan te redden door er serieuze wijnen van te maken. Wijnen die VIGNO op hun etiket mogen dragen, moeten aan bepaalde eisen voldoen. Zo moeten ze minimaal 65% carignan van minstens 30 jaar oude stokken bevatten, die als bush vines en zonder irrigatie worden gecultiveerd. Voor wijnen van oude wijngaarden in Itata gelden Claudio Barria en Marcelo Retamal, wijnmaker van De Martino, als pioniers en voorvechters. Door het succes van dat soort wijnen bij nieuwsgierige wijnliefhebbers binnen en buiten Chili, en niet in de laatste plaats bij sommeliers als Hectór Riquelme en de schrijvende pers, hebben sinds een jaar of vijf ook vrijwel alle grote producenten van Chili een deel van hun aandacht verlegd naar het ‘oude’ zuiden. Voorbeelden zijn Koyle, Montes, Concha y Toro en San Pedro. Dat is positief vanwege hun brede distributie en marketingkracht, maar er schuilt ook een gevaar in; dat de kleine producenten te weinig aandacht en eer krijgen voor hun visionaire werk. Extra goed dus dat juist zij in Amsterdam een podium kregen van ProChile.

Download hier de kaart van Chili

Geïnspireerd door Swartland

Dé internationale vergelijking die zich opdringt bij deze ontwikkeling in Chili, is uiteraard die met het Zuid-Afrikaanse Swartland. Ook daar heeft men van een ‘vergeten’ gebied, dat beheerst werd door grote coöperaties die er goedkope wijnen met weinig identiteit maakten, een succesverhaal weten te maken. Dankzij de Swartland Independents uiteraard, die de wereld lieten zien hoe goed én origineel Chenin e.a. van oude wijngaarden op sterk verweerd graniet in Paardeberg of schist in Kasteelberg kan zijn. Ze waren alleen wat eerder in Swartland, misschien omdat de Zuid-Afrikaanse wijnbouw iets minder dan de Chileense door corporate business wordt bepaald. En omdat Chili (nog) niet iemand van het kaliber en de status van Eben Sadie heeft? Hoe dan ook, in Maule en Itata neemt men zeker een voorbeeld aan Swartland, zei ook Hectór Riquelme: “Zelfs dusdanig dat een paar producenten chenin blanc aanplanten. We hebben hier ook graniet!”

Eindelijk mee in marketing

Ik zei al hoe blij ik ben dat de wijnen van die oude wijngaarden en minder bekende variëteiten, gemaakt door kleine producenten, nu door een landelijke instantie als ProChile worden gepromoot. Toen ik drie jaar geleden in Chili was, was het nog ondenkbaar dat we naar Maule, laat staan Itata of Bío Bío, konden. Dat was gewoon geen verstandige besteding van marketingbudget, moet Wines of Chile destijds gedacht hebben. Maar binnenkort kan het waarschijnlijk wel. En dat is belangrijk, want meer mensen moeten de verhalen achter de wijnen ervaren, door in de wijngaarden zelf te staan en niet alleen met de wijnmakers, maar ook met de boeren te praten.

Europa is anders dan Azië en de VS

De herontdekking van oude wijngaarden in Chili en de originele wijnen die ze voortbrengen, zijn heel belangrijk voor het imago van Chili als wijnland. Ze laten zien dat Chili meer kan dan het produceren van zeer goede wijnen van internationale druivenrassen in een prijscategorie (bij ons) van € 5,00 tot € 10,00. En ook dan de al genoemde zelfverklaarde icon wines, waarvan de beste trouwens ook heel boeiend zijn, zoals bepaalde Cabernet Sauvignon uit Alto Maipo. Maar die beide categorieën missen vaak iets dat vooral in Europa als belangrijke kenmerken van hoge kwaliteitswijn wordt gezien: authenticiteit en terroirexpressie. Dat komt door hun concept en de grootte van hun producenten. Simpel gezegd zijn ze meer ‘Bordeaux’ dan ‘Bourgogne’, om het maar eens op klassieke Europese gebieden te betrekken. De Aziatische en Amerikaanse markten waarderen wijnen met 100 punten van James Suckling, zoals Seña 2014, Almaviva 2015 en Clos Apalta 2015 nu eenmaal meer dan wij eigenwijze Europeanen. Hoe goed deze ook zijn.

Duurzaamheid

Maar het belang van het succes van de wijnen van de oude wijngaarden met país, cinsault, carignan en muscat in Maule, Itata en Bío Bío is groter dan dat het de Chileense wijnbouw meer authenticiteit geeft. De oude, niet-geïrrigeerde wijngaarden zijn een voorbeeld voor de toekomst, want ze zijn een vorm van duurzame wijnbouw. Chili is een wijnbouwparadijs met één aanzienlijke beperking: waterschaarste. Door een, naar het zich laat aanzien, structureel gebrek aan water in bepaalde regio’s die veelbelovend zijn voor kwaliteitswijnbouw, zoals diverse koelere kustgebieden ten noorden van Colchagua (denk aan Leyda, Limarí en Elquí), kan de wijnbouw daar niet groeien. En is men dus steeds meer gedwongen naar het zuiden te kijken waar (veel) meer neerslag valt en men minder afhankelijk is van irrigatie. Op den duur is het goed mogelijk dat massale wijnbouw in de centrale vallei, zoals Chili die nu kent en waarop een flink deel van het economische succes van het wijnland is gebaseerd, niet meer houdbaar is. Daarvan is Chili zich meer dan bewust, liet Alejandro Buvinic, directeur van ProChile, duidelijk weten: “En dus is het goed om nu al te gaan kijken naar alternatieven, zoals in Maule, Itata en Bío Bío. We gaan de boeren daar ook helpen met logistieke zaken en op het gebied van arbeidsomstandigheden. En we willen het voor jongere mensen weer aantrekkelijk maken om de wijnbouw daar voort te zetten.” Goede ontwikkelingen dus in Chili, ondanks uitdagende tijden.

Spannende wijnen

Tenslotte moet de aandacht uiteraard uitgaan naar de wijnen uit Maule, Itata en Bío Bío. Hier een lijstje met aanbevelingen, bestaande uit spannende wijnen van de proeverij van afgelopen dinsdag in Amsterdam, aangevuld met persoonlijke favorieten elders geproefd.

Maule:

Moretta Wines, Carigno del Maule (carignan)
Viejo Almacén de Sauzal, Huaso de Sauzal Chilena (país)
Viejo Almacén de Sauzal, Huaso de Sauzal Carinena (carignan)
Clos des Fous, Cauquenina (Ad Bibendum)
Undurraga, VIGNO Old Vines Dry-Farmed (carignan, beetje cinsault; via Albert Heijn)
Garage Wine Co., Truquilemu Vineyard Carignan field-blend (carignan, beetje mourvèdre; via Excluvino, België)
Garage Wine Co., Bagual Vineyard Caliboro Carignan Garnacha Mataró field-blend (carignan, grenache noir, mourvèdre; via Excluvino, België)

Itata:

Schwaderer Spa, Schwaderer Brut Rosé (país)
De Martino, Muscat Viejas Tinajas (muscat d’Alexandrie; Henri Bloem)
De Martino, Cinsault Viejas Tinajas (Henri Bloem)
De Martino, Cinsault Gallardía (Henri Bloem)
Rogue Vine, Grand Itata Blanco (field blend van moscatel en riesling)
Rogue Vine, Super Itata Blanco Sémillon (semillon)
Terroir Sonoro – Juan Ledesma, Tinto Nitanto (cinsault, país, cabernet sauvignon, malbec)
Viña San Pedro, País Los Despedidos (via Oud Reuchlin & Boelen wellicht)
Viñateros Bravos, País Volcánico (Vinites)
Viñateros Bravos, Cinsault Granitico (Vinites)

Bío Bío:

Cacique Maravilla, Pipeño (país)

Lars Daniëls MV